Bertsozientzia (7): “Nanoarkitektura”

Kultura zientifikoa zabaltzeko jaialdia antolatu? Bertsolaritza eta zientzia uztartu? Bai, “Jakinduriek mundue erreko dau 2016” ekitaldian. Zelan, baina? Lau zientzialarik gai baten inguruko azalpen laburrak emanda, bertsolariek zientzia oinarri hartuta errima eta neurria jartzen dutelarik eta guztia Kike Amonarrizen gidaritzapean.

Erreakzio kimikoen bidez nano eskalan egitura bereziak sortzeaz aritu zen Gotzone Barandika, 2016ko hirugarren hizlaria. Egitura ñimiño hauek sortzeko metodoez eta baita izan ditzaketen aplikazio praktikoez. Hidrogeno baterietan, adibidez.

Hidrogeno bateriak omen dira arazo energetikoaren irtenbide bideragarrienetako bat. Erregai fosilen alternatiba modura aurkezten dira, hidrogenoa oso arina eta ugaria da eta, beraz, erabat aproposa energia iturri gisa. Funtzionamendua ere nahiko erraza da, oso erreakzio sinplea dute oinarrian:

Erreakzioa gertatzerakoan elektroiak alde batetik bestera pasatzen dira, energia elektrikoa sortuta. Hidrogeno bateriek elektroien energia aprobetxatzen dute, bideoan ikus daitekeen bezala:

Hidrogeno baterien funtzionamendua

Hidrogeno bateriek, hala ere, zailtasunak ere badituzte. Giro tenperaturan gasa da hidrogenoa eta, gas guztiak bezala, ez du ez forma ezta bolumen definiturik. Libreki mugitzen diren H2 molekulez osatua dago eta abiadura handian mugitzen da, edukiontziaren azalera osoa bete arte.

Arriskutsu bihurtzen dute ezaugarri hauek, izan ere, hidrogenoa sukoia da gas egoeran eta zuzenean oxigenoarekin harremanetan jartzean eztanda egiten du. Bi elementu hauen arteko erreakzioa kontrolik gabe egiten bada, energia trukaketa bat-batean ematen da (hidrogeno ihes baten ondorioz, esaterako), eztanda egiten du eta energia aprobetxatzerik ez dago.

Eztanda ekiditeko molekulen antolaketari erreparatu behar zaio. Hidrogenoaren eta oxigenoaren arteko erreakzio kontrolgabea saihesteko molekulen antolaketa aldatu behar da. Molekulak ordenatzeko metodoetako bat nanoarkitektura da, nano eskalan sortutako materialak baliatu hidrogeno molekulak harrapatu eta antolatzeko.

Kimikariak, nanoarkitektoak

Hau da nanoarkitekturan lantzen den tamaina. Eta nanoarkitektura baliatzen dute kimikariek, besteren artean, hidrogeno molekulak antolatzeko balio duten egiturak sortzeko, erreakzio kimikoen bidez ezaugarri bereziak dituzten molekulak sortzen dituzte: MOFak.

Material solido, kristalino eta porotsuak dira eta oso baliagarriak izan daitezke, adibidez, hidrogeno molekulak harrapatu eta modu ordenatuan egituratzeko.

MOF hitza ingelesezko “Metal Organic Framework” da eratorria eta, izenak azaltzen duen moduan, metalez eta molekula organikoz osatutako egiturak dira. Katioi metaliko bat (kluster izenekoa) eta molekula organiko bat (ligando izenekoa) elkartzen direnean sortzen dira. Ioi metalikoa erdigunean kokatzen da eta koordinazio lotura bidez gehitzen zaizkio molekula organikoak.

Molekula errepikatuz osatutako makromolekulak dira MOFak, polimeroak, hortaz. Koordinazio polimeroak, zehazki. Metal ioia izatea da koordinazio polimeroek duten berezitasuna. MOFak, koordinazio polimeroen azpitaldea osatzen dute, poroak izateko gaitasuna duten azpitaldea, hain justu.

Klusterrak eta ligandoak osatzen duten egituraren errepikapenaz bat, bi edota hiru dimentsioko egitura dituzten materialak sortzen dira.

Egitura hauek dituzten barrunbeetan (poroetan) kokatzen dira hidrogeno edo harrapatu nahi diren molekulak. Modu honetan, hidrogenoa bezalako gasen molekulak modu ordenatuan finkatzen dira, berezko duen gas egoerako sukoitasuna deuseztatuta. Horretaz gain, bestelako abantailak ere eskaintzen ditu ordena molekularrak, gasak hartzen duen bolumena ere izugarri murriztu baitaiteke: 1g. material porotsu batek 7.000m²ko azalera har baitezake.

Hidrogenoa metatzeko eta garraiatzeko ez ezik, bestelako aplikazioak ere izan ditzake nanoarkitekturak, kutsatzaileen absortzioa edota farmakologia, adibidez.

---

Irailaren 26an Bilboko Bizkaia Aretoan, UPV/EHUko Kultura Zientifikoko Katedrak antolatu zuen “Jakinduriek mundue erreko dau 2016” ekitaldian egin ziren lau hitzaldietatik Onintze Salazar meteorologoak “Zerk eragiten du gure osasunean?” hitzaldian dago oinarrituta artikulua.

Hitzaldi osoa:

Hiru bertsolari (Maialen Lujanbio, Beñat Gaztelumendi eta Jone Uria) eta lau zientzialari (Gotzone Barandika, Patxi Juaristi, Onintze Salazar eta Felix Zubia) bildu zituen “Jakinduriek mundue erreko dau 2016” ekitaldiak, zientzia eta bertsolaritza uztartu zituen egitasmoak.

Iturria: Zientzia Kaiera

Zientzia kontatzen: Ikasleen narrazio digitalak (Oiartzungo Haurtzaro Ikastola) DBH-3B

2016-17ko ikasturtean, DBH-3B. mailako zientzia arloetako ikasleek sortutako:

• Osasuna eta bizi ohituren arteko erlazioaz,
• drogomenpekotasunaz,
• Kongo eta Afrikako gertaeren zalaketaz,
• agenda 21eko programaren barruan mugikortasuna eta bioaniztasunarekin

lotutako NARRAZIO DIGITAL ederrak ikusgai dituzue. Guk adina gozatu!

Urrats sendoen urtea zientzian

Eguzki sistemaren esplorazioa eta genetikaren arloko aurrerapenak izan dira 2015ak zientziaren alorrean utzitako uzta oparoaren bitxietako batzuk. Osasunari dagokionez, haragi prozesatuak minbiziarekin lotzen dituen txostena eta ebolaren aurkako txertoa izan dira sonatuenak.

Gizakiaren etorkizuna geneetan idatzita dago, eta giltza hori eskura izateak gaixotasun askoren aurkako tresna izango da seguruenera. Baina etorkizuna idazteaz gain, iragana berridazteko ere baliagarria da genetika. Horrela jakin ahal izan da euskaldunak direla Iberiar penintsulako lehen nekazariekin lotura gehien dutenak, edota Europaren iragana uste baino konplexuagoa dela. Atzean utzitako urtearen irakaspenak dira, baina beste asko ere badaude.

GENEEN EDIZIOA, AZKAR ETA MERKE

Medikuntzaren alorrean izugarrizko itxaropena piztu du CRISPR-Cas9 izeneko teknikaren garatzeak. Science aldizkariaren arabera, 2015ean izandako garapenik garrantzitsuena izan da. Biologoak aspalditik saiatu dira geneetako informazioa aldatzeko teknikak garatzen, baina Emmanuelle Charpentier eta Jennifer Doudna ikertzaileek hobetutako sistema horrek 2015ean izan du hazkunderik handiena.

Alor askotan izango du eragina, baina bereziki gaixotasun arraroen aurka erabili ahal izango da, gaitz horiek gehienetan herentzia genetikoan dutelako abiapuntua. Horiek horrela, teknika horren bitartez pertsona bati aldatutako geneak etorkizunean izan ditzakeen seme-alabengana ere igaroko dira. Aurreko teknikekin alderatuz, azkarra eta merkea izango da. Teknika hori erabilita, apirilean Junjiu Huang biologo txinatarrak giza enbrioien edizioari ekin zion; mundu mailako polemika eragin zuen, eta esperimentu horien zilegitasun etikoaz eztabaida ekarri zuen.

ZERES ETA BERTAKO DISTIREN MISTERIOA

NASAren Dawn zunda —egunsentia— martxoan heldu zen asteroideen gerrikoan dagoen Zeres planeta nanora. Marte eta Jupiterren artean dagoen gerriko horretako gorputzik handiena da Zeres, batez beste 940 kilometroko diametrokoa baita. Oraindik ere misterioa da horrelako objektu bat zergatik dagoen bertan. Zientzialariek uste dute Neptunotik gertu sortu zela, eta arrazoi ezezagunak zirela medio orain dagoen lekura heldu zela. Baina astronomoen zein zaleen jakin-min handien piztu duena bertan ikusten diren puntu distiratsuen zergatia da. 130 bat puntu dira guztira, baina bereziki Occator izeneko kraterrean diren bi puntuek eguzkiaren argia islatzen dute inon ez bezala. Gatzak, sumendiak, izotza edota geiserra dira proposatu diren aukeretako batzuk, baina oraindik argitzeke dago galdera.

MARTEKO UR LIKIDOA AGERIAN

Curiosity robotak Gale kraterrean egindako analisiari esker, Marten ur likidoa dagoela jakin zen apirilean. Zientzialariek bertako ingurumen baldintzak aztertuz ondorioztatu zuten, hipotesia aspaldikoa bazen ere. Gauez baino ez dago ur hori, egunsentiarekin batera lurruntzen baita. Beraz, eta Curiosity-k gauez ezin duenez lanik egin —planeta gorrian gauez dauden tenperatura baxuegiak dira horretarako—, ezin izan dute zuzenean ikusi. Bai, ordea, haren zantzuak. Irailean NASAk beste froga bat aurkeztu zuen: Mars Reconnaissance Orbiter zundaren irudiei esker planetaren azalean gatz hidratatuak aurkitu zituzten, ura lurrundu eta gero gelditzen diren hondarrak.

LHC AZELERAGAILUA BERRIRO LANEAN

Ia bi urtez konponketa eta berritze lanetan egon ondoren, apirilean gizakiak inoiz martxan jarritako esperimenturik handiena berriro lanean hasi zen. Genevako LHC Hadroi Talkagailu Handian erabilitako energia kopurua nabarmen igo zen: 8 TeV-tik 13 TeV-ra (teraelektroi-Volta). Indar horretaz baliatuz, zientzialariek materiaren mugetan are gehiago sakontzea espero dute. Abenduan plazaratutako lehen datuak norabide horretan joan ziren: azeleragailuan diren bi detektagailu nagusiek, bakoitzak bere aldetik, ezusteko patroia antzeman dute talketan. 2016ra arte ezin izango dute baieztatu akats estatistikoak baino ez diren ala fisikaren oinarriak asaldatuko dituen oinarrizko partikula berri bat ote den. Bestalde, aurten egiaztatu ahal izan da lehen aldiz 1964tik fisikarien lanetan agertzen den beste partikula bat baina orain arte teoriaren alorrean baino ez zegoena:pentaquark izenekoa. Lau quarkez eta antiquark batez osatuta dago oinarrizko partikula hori.

GENOMA, IRAGANAREN GILTZA

Harvardeko Unibertsitateko (Ameriketako Estatu Batuak) genetista David Reichek orain dela 5.000 urte Europara izandako migrazio handi baten frogak aurkeztu zituen ekainean. Garai horretara arte kontinente zaharrean bi migrazio handi izan zirela uste zen. Lehen migrazioan, orain dela 45.000 urte ingurukoa,Homo sapiens espeziea sartu zen Europan. Bigarren migrazioan, duela 8.000 urte, Ekialde Hurbiletik lehen nekazariak etorri ziren. Baina Reichek egindako ikerketari esker jakin ahal izan denez, hirugarren sarrera bat egon zen orain 4.500 urte. Yamnayaizenarekin bataiatu dute artzainen herri hori, Asiako estepetatik heldutakoa.

Reichen eta beste askoren aburuz, haiekin batera gurpila eta hizkuntza indoeuroparrak ekarri zituzten yamnayatarrek. Ikerketa egin ahal izateko, adituek orain dela 8.000— 3.000 urteko ehun giza genoma inguru aztertu zituzten. Azaroan argitara emandako lan batean antzinako beste 230 giza genoma aztertu zituzten; hala, Historiaurrea ikertzen ari direnei oso informazio baliagarria eskaini zieten.

HAMAR URTEKO BIDAIA PLUTONERA

New Horizons misioak planeta nanorik ezagunena inoiz ez bezala ikusteko aukera eman zuen. Zundak uztailaren 14an izan zuen Plutonekiko hurbilketarik handiena, eta gutxira hasi ziren lehen sorpresak NASAren egoitzan. Irudietan planeta nanoa uste baino askoz dinamikoagoa zela ikusi zuten. Izotzezko mendiak, nitrogenoa eta metanoa aurkitu zituzten haren azalean, eta zientzialarien lilura piztu duen orografia traketsa ere bai. Plutonen ilargietako bat den Karon ere inoiz ez bezala ikusi ahal izan zuten.

Objektu horiek aztertu ondoren, orain zunda Kuiper gerrikoan are gehiago barneratu da; barruan daramatza Pluton aurkitu zuen Clyde Tombaugh astronomoaren errautsak. New Horizons 2030. urtera arte lanean izango dela espero dute ingeniariek.

EBOLAREN AURKAKO TXERTOA BIDEAN

Uztailean argitaratu zituzten The Lancet aldizkarian Ginean 4.000 lagun ingururekin egindako entsegu klinikoaren emaitzak. Datuek itxaropena piztu zuten, OME Osasunaren Munduko Erakundearen arabera, tratamenduaren eraginkortasuna %100ekoa baita. Urtearen amaierako, izurriteak 28.637 kutsatze eta 11.315 heriotza eragin ditu. Abenduaren 29an OMEk bukatutzat eman zuen ebola birusaren izurritea Afrikako herrialde horretan.

LURRAREN BIKIA, BAINA URRUNEGI

Uztailean topatu zuen NASAk Kepler-452b izeneko exoplaneta. Lurraren tamainakoa da, eta bizigarritasun eremuan dago: bere izarrarekiko ez gertuegi eta ez urrunegi. Eguzkia bezalako izar baten inguruko orbitan dabil Kepler-452b planeta, eta orain arte aurkitutakoen artean, Lurrarekiko parekotasun handiena duena da. Hara heltzeko, ordea, 1.400 argi urteko bidaia egin beharko luke gizakiak. Abenduan, berriz, beste hautagai gertuago bat topatu zuten Australiako astronomoek: Wolf 1061c, Lurra baino lau aldiz handiagoa, baina bizigarritasun eremukoa eta «soilik» hamalau argi urtera kokatuta.

‘HOMO NALEDI’, GURE ARBASO BERRIA

Irailean eman zuten Rising Star kobazuloetan (Hegoafrika) aurkitutako fosilen berri. Australopitekoen eta Homo generoen arteko lerroan legoke gure generoaren partaide berria, eta, hasierako kalkuluen arabera, orain dela 2,8-2,5 milioi urte inguru bizi izan zen. Zuzeneko datazioak egin gabe daude oraindik, eta azterketa horren emaitzak heldu arte aditu asko zuhur azaldu dira. Hezur asko aurkitu dituzte, 1.500 baino gehiago, eta horregatik izan dute arkeologoek haien morfologiaren berri zehatza. Ezaugarri primitiboak eta modernoak azaltzen dira arrasto horietan. 500 zentimetro kubikoko garezurra zuen hominido hark, eta metro eta erdiko altuera. Zutik ibiltzeko gaitasuna zuen, adituen arabera. Bitxiena da, hala ere, hamabost lagunen fosilak koba berean topatu izana. Agian nahi gabe bertan itxita geratu ziren, baina badira proposatu dutenak hil eta gero bertan «hilobiratu» zituztela, garai hartarako zaila dirudien sinbolismo baten erakusle.

EUSKALDUNAK, LEHEN NEKAZARIEI LOTURIK

Atapuercan aurkitutako Neolito garaiko zortzi lagunen genomak aztertu zituen irailean nazioarteko talde batek, eta ezusteko ondorioa atera zuen: egungo populazioen genomekin alderatuz, euskaldunek dute ahaidetasun handiena. Ikerketaren arabera, Mediterraneotik heldu ziren Iberiar penintsulako lehen nekazariak, eta apurka bertako ehiztari-biltzaileekin nahastu ziren. Euskaldunekin batera, sardiniarrek dute Atapuercako lehen nekazariekiko gertutasunik handiena.

HARAGI PROZESATUAK, MINBIZIAREN ERAGILE

Hautsak harrotu zituen OMEk urrian plazaratutako txostenak. Orain arte argitaratutako ikerketen berrikuspen zabala egin ostean, erakunde horretako aditu talde batek haragi gorri eta prozesatuak minbizia eragin dezaketen produktuen atalean sailkatu zituen. Haragi prozesatuak lehen arrisku taldean sartu zituzten, produktu horiek kolon eta ondesteko minbiziarekin lotura zutela ikusita. Haragi gorriak, berriz, arrisku gutxiagoko eremuan sailkatu zituzten, hain lotura estua frogatzerik ez zegoelako. Tabakoa, alkohola, amiantoa eta halako produktuen parean egoteak, ordea, ez du esan nahi minbizia eragiteko gaitasun bera dutenik, gaixotasunarekiko lotura frogatutzat dagoela baizik.

Iturria: Berria.eus

Hezkuntza eta jakin-mina

Azken hilabeteotan, eztabaida bat piztu da gizarte-sareetan eta blogetan. Eztabaidak ez du kasu guztietan emaitza interesgarririk eman, baina sutsua izan da beti ere: zientzia-ikasketetan emakume gutxi daude. Ikerketa batzuek agerian jarri omen dute adin txikiko ume guztiek erakusten dutela zientziarekiko jakin-mina, eta askoz ere beranduago hasten direla neskatoak grina hori alde batera uzten. Izan ere, beste ikasketa batzuetara jotzen dute beranduagoko aldi horretan.

Emakumeei erreparatzen ari ginela, ahaztu egin dugu kontuaren benetako gakoa: zientzia-grina falta. Izan ere,  zientzietako karreretan izen-emateak jaisten ari dira eta bestelakoetara aldatzen ari dira eten gabe, eta bestelako horiek praktikoagotzat jotzen omen dira.

1. irudia: Zer izango ote dira gure seme-alabak etorkizunean?

Eragile asko daude zientzia-grinaren galera honen atzean. Zientzia gutxitan azaltzen da hedabideetan, eta gizarteak arrotz eta elitista ikusten du esparrua. Gizarteak uste du zientzialaria friki bat dela, eta zientzialariek eragozpenak dituzte gazte jendearengana iristeko moduko diskurtso bat gauzatzeko. Eragile hauek guztiak oso garrantzitsuak dira, baina nire ustez bada are funtsezkoagoa den kontu bat, gure gizartearen oinarri betean kokatua: gurasoek seme-alabei helarazten diegun hezkuntza eta diskurtsoa.

“Zertarako ikasiko duzu hori?”

“Ez du eta ezertarako balio”.

“Goseak hilda bukatuko duzu azkenean”.

Hemengo post honetan oinarri horretara jo nahi dut: hasiera-hasierako irakaskuntza, eta zer ikasi erabaki behar den garaia. Argibide batzuk helarazi nahi dizkiet gurasoei, beren umeak ilusioz eta nolabaiteko itxaropen errealaz aukeratu dezaten lan bat eskain diezaieketen ikasketa.

Girls.Inc web-orriak hainbat aholku ematen ditu zientzia-bokazioa pizteko, baina hori neskato zein mutikoetan lortzeko egiten du. Izan ere, nik uste, zertarakeria da orain inguruan dugun arrisku nagusia. Gurasoen kezka ulergarria da, baina kezka horrek baldintzatu eta murriztu egiten ditu gure seme-alaben ondo bideak.

Gurasoentzako aholkuak

1. Onartu gure seme-alabek zientzia, teknologia eta matematikarekiko duten grina. Galdetu zein ikasgai dituzten atseginen.
2. Jakin gure seme-alabak nola dabiltzan ikastetxean. Zein irakasle dituzten gustukoen, eta zein irakaslek ematen dieten kemena, atsegin duten gaietan aritzeko. Esan seme-alabei irakasleei galderak egin eta laguntza eskatu behar dietela. Zer esanik ez, komenigarria da, ahal dela, irakasle horiekin hitz egin, jakin behar baitugu gure seme-alaben jakin-minei buruz beraiek duten iritzia, eta gainera guztion artean erabaki dezakegu gure seme-alaben pizgarriak etxean nola jorratu.
3. Galdetu seme-alabei nola ikusten dituzten zientzialariak eta zientzia bera.Erakutsi gure eguneroko bizitzaren parte dela zientzia. Museo, erakusketa eta beste edozein tokitara joan, baldin eta bertan zientzia “ikusgarri” bilakatzen bada. Egun era eta eduki askotako baliabide ugari daude, gure seme-alabek zientzia beregana dezaten.
4. Kemena eman seme-alabei bere jakin-mina aintzat hartzeko eta garatzeko. Ez utzi inoiz “bakarrik mutikoena” edo “bakarrik neskatoena” dela pentsatzen. Laguntza eman edukiak eta materialak erosotasunez, konfiantzaz eta lasaitasunez jorratzeko. Ulertarazi arazo eta oker handienetatik sortu direla batzuetan aurkikuntza handienetako batzuk.
5. Galdetu etorkizuna nola ikusten duten. “Zer izan nahi duzu handitzen zarenean?” Neskatoei zientzian aritzeko kemena eman, orain arte esparru horretan neska gutxi aritu bada ere. Mutikoei ez eragotzi erizaintza, haur-eskolako irakaslea edo emagin izatea.
6. Giza eredu desberdinak ezagutu behar dituzte, bereziki emakume ereduak, esparru guztietakoak. Emakumearen presentzia ageri-agerikoa izan behar da, bai neskatoentzat bai mutikoentzat ere. Emakumezkoen ereduak normaldu egin behar dira. Telebistaz agertzen denaz harago joan behar dugu. Izan ere, futbolariak, abeslariak eta meriturik gabe ospetsu bilakatu den jendea, besterik ez da ikusten bertan. Iraganeko edo egungo zientzialarien bizitzaren berri eman behar zaie. Beraiengandik gertu dagoen jendearen berri eman behar zaie: kimikariak, fisikariak edo matematikariak, zientzia-eremu guztietan lan egitea zer izan litekeen erakutsiko dietenak.
7. Seme-alabak ekartzen ditugunean, mundua berriz aurkitzen dugu, edo agian lehendabizi aurkitzen ditugu munduaren hainbat esparru. Oso pizgarriak izan daitezke umeentzat guretzat inola ere interesgarriak ez ziren esparru batzuk, eta hori dela eta, erraz gerta daiteke etengabe guri galdezka ibiltzea. Ama edo aita modura, suerte hobeagoa dugu aurreko belaunaldiko kideek baino. Badakigu Internet baliabide oso garrantzitsua dela, eta bertan aurki ditzakegu haurrei emateko moduko erantzunak edota gure zalantzak argitzeko moduak ere. Areago, beraiekin batera egin dezakegu “bidaia”, ikerketaren gozotasuna dastatuz.
8. Gutako asko, txikitan, ez ginen ondo moldatzen irakasgai batekin: fisika, kimika, historia… Berriz pentsatu behar dugu horretaz, gure garai hartako jarrera aldatzeko. Edonola, garbi dago gure iragan horrek ez diela gure seme-alabei eragin behar, eta ez ditugula desbideratu behar guk jorratu genituen okerreko bide berberetara.
9. Pentsatzen erakutsi behar diegu, “ez dakit, nork lagunduko dit” edo “saiatuko naiz”. Inola ere ez “ezin dut”. Funtsezkoa da zaila izan arren bide hori jorratzeko moduan daudela erakustea. Bai zientzietan, bai bestelako esparruetan aritzeko, oso garrantzitsua da lana eta jarraikitasuna. Bizitzan ere halaxe gertatzen da: matematikan, fisikan edo bestelako batean okertzeak ez du esan nahi txarrak garenik; saiatu saiatu garela esan nahi du.
10. Ez esan inoiz “hori oso zaila da” edo “hor asko ikasi behar da”, eta are gutxiago “…eta gainera gero lanik ez lortzeko”. Askoz ere txarragoa da zure gustukoa ez den zerbait ikasi, beti ere ustezko lan bati begira. Bultza ditzagun gure seme-alabak atsegin dutena ikastera, eta eman diezaiegun are babes sendoagoa, baldin eta uste badute ezinezko gertatuko zaiela, oso zaila dela, ikasketak bertan behera utzi behar dituztela. Ez diegu guk behintzat esango ezinezko geratuko zaiela edo ez duela merezi.

Aurreko hauek guztiak, aholkuak baino zehatzago, gure seme-alaben hezkuntzan hartu beharreko jarrerak dira. Eta berdin-berdin balio dute, historia, artea zein arkeologia tartean dagoelarik.

2. irudia: Hezkuntza ez da bizitzarako prestakuntza, hezkuntza bizitza bera da.

Ez dugu ahaztu behar unibertsitateko ikasketak ez direla langile-sorgune bat, batzuek nahierara sortutako langileak nahi balituzte ere. Unibertsitatean, ezagumendu jakin batzuk lortu behar dira, pentsatzen ikasi behar da, eta jarrera kritikoa garatu behar dugu.

Alde batera utziko dugu bada zertarakeria eta sor dezagun gure seme-alabengan fisika, kimika, arte edo dena delako esparruarekiko grina. Lagun diezaiegun bokazio-izar horren atzetik ibiltzen, aukeratzen duten izarra aukeratzen dutela ere.

Iturria: Ana Ribera, Zientzia kaiera

Zer da birus bat? Nola sartzen dira gure organismora eta zein da gure osasunean duten eragina?

Zer da birus bat? Nola sartzen dira gure organismora eta zein da gure osasunean duten eragina? Miren Basaras Mikrobiologiako irakaslea da UPV/EHUn eta galdera hauei erantzun digu. Giza papiloma birusa ikertzen du, eta beraz honen arriskuei buruz ere hitz egin digu. Eta noski, ebolari buruz ere galdetu diogu. Bere erantzunak ezagutu nahi badituzu, ikus ezazu bideoa.

Iturria: Zientzia Kaiera