Blogaren artxiboa
Karbono zuntzezko hondakinen % 100 birziklatzeko metodoa
Euskal Herriko Unibertsitateko Ingeniaritza Kimikoa eta Ingurugiroa Saileko ikertzaileek, karbono zuntzezko materialen hondakinen %100 birziklatzeko metodo bat patentatu dute.
Gaur egun izugarri erabiltzen dira konpositeak edo karbono zuntzez osatutako materialak, besteak beste aireontziak, aerosorgailuen palak, kirol artikuluak eta automobilak fabrikatzeko. Izan ere, materialok metal askoren propietate oso antzekoak dituzte, eta, gainera, ez dira batere astunak. Hori dela eta, urte hauetan sekulako gorakada izan du material horien erabilerak. Merkatuko azterlan guztien arabera, hurrengo urteetan ia-ia esponentzialki egingo du gora konpositearen erabilerak.
Material horiek erabiliz gero, hondakinak sortzen dira; hondakinok hegazkinen, aerosorgailuen eta abarren osagaiak fabrikatzetik sor daitezke, edo materialen balio bizitza amaitzen denean ere bai (adibidez, karbono zuntzez osaturiko hegazkin zatiak birziklatzean).
Karbono zuntzezko konpositeen osagai nagusiak karbono harizpiak dira, erretxina batekin inpregnatuak eta aglomeratuak. Material horiek birziklatzea ez da batere erraza, hiru arrazoi nagusi direla azaltzen du Isabel de Marco ikertzaileak:
- “material gehien-gehienak erretxina termoegonkorrez osatuta daude, hau da, ez dira urtzen beroa aplikatuta, eta, beraz, ezin dira berriz moldatu”;
- “askotariko osagai ugariz osatuta daude (erretxina, zuntzak, betetzeko gehigarriak…)”;
- “nahasita egon daitezke, edo beste material batzuk eduki (metalezko tartekiak, film termoplastiko babeslea, pinturak, etab.)”.
Enpresa mundura bideratu nahian
Karbono hutsezko zuntza oso-oso garestia da merkatuan. Horregatik, zuntzak berreskuratzeko instalazio batzuk hasi dira eraikitzen, zuntz horiek birziklatu eta konposite berriak lortzeko asmoarekin, “baina oraindik ere ikertzen dabiltza”. Instalazio horietan, zuntzak erretxinatik bereizten dira prozesu termiko baten bidez (pirolisia). Zehazki, erretxina deskonposatu eta lurrunak eratzen dira; hala, zuntzak matrizetik aske gelditzen dira, eta berreskuratu egin daitezke. Fabrika horietan, erretxinaren deskonposizioak sortutako lurrunak errausketaren bitartez ezabatzen dira; haien balioa, beraz, ez da aprobetxatzen, eta horrek isuri kutsatzaileen arazoa ekartzen du.
UPV/EHUko ikertaldeak argitaraturiko patenteak metodo bat zehaztu du lurrun horiek tratatu eta hidrogeno proportzio handiko gas baliotsu bat lortzeko, eta, ondoren, konposatu hori bereizi eta saldu ahal izateko. “Hidrogenoa etorkizuneko erregaia izango da, ez duelako kutsatzen: hidrogenoa erretzean, ura baino ez da sortzen. Gainera, sintesi kimikorako erabil daiteke hainbat eta hainbat aplikaziotan”, esan du De Marcok.
Horrenbestez, metodo patentatu horri esker, erretxina polimerikoari balioa eman dakioke, eta ez soilik karbono zuntzezko erretxinari, gaur egun egiten den moduan. Beraz, metodo horrek gaur egungo teknika hobetuko du, eraginkorrago eta iraunkorrago eginda. “Metodoa hondakin konpositeak tratatzeko egungo fabriketan instala liteke, edo diseinu berrietan txertatu. Aurretik egin dugun balantze ekonomikoaren arabera, hidrogenoa eta berreskuraturiko karbono zuntzak saltzeko prezioak errentagarri bihurtzen du prozesua”, azaldu du Alexander Lopez-Urionabarrenecheak, ikerlanaren zuzendariak.
Patentea interesgarria izan daiteke, batetik, karbono zuntzezko konpositeekin fabrikaturiko materialak egiten dituzten enpresentzat, euren hondakinak kudeatzeko, eta, bestetik, hondakinak kudeatzen dituzten enpresentzat. “Patenteari diru etekina atera ahal izateko, are gehiago sakondu behar da laborategiko ikerketan, eta eskala aldaketaren inguruko azterlan bat egin. Taldea hasia da prozesuan interesa duen enpresa batekin hizketan”, adierazi du Lopez-Urionabarrenecheak.
Iturria: Zientzia Kaiera
Aire garbigailu erraldoia
Smog Free Tower eraikinak aireko partikula kutsakorrak xurgatzen ditu, eta hondakin horietan metatutako karbonotik abiatuta, bitxiak sortzeko aukera ematen du. Ordu betean 30.000 metro kubiko aire garbitzen dituela diote proiektuaren sustatzaileek. Rotterdamen jarri dute lehen prototipoa, eta Txinara eramango dute irailean.
Iazko irailetik, zazpi metroko eraikin berezi bat dago Rotterdamgo (Herbehereak) parke publiko batean. Smog Free Tower du izena. Garai batean batez ere Londresko laino toxikoari erreferentzia egiteko erabiltzen zen smog anglizismoa, baina tamalez, gaur egun munduko makina bat hiri industrializaturi aplika dakioke. Hain zuzen ere, laino toxikorik gabeko dorre hau aire garbigailu erraldoi baten modukoa da, bertan dauden partikula kutsakorrak xurgatu egiten baititu. Datorren irailean Beijingera (Txina) eramango dutela dago aurreikusita.
Zazpi metroko luzera eta hiru metro eta erdiko zabalera duen modulu multzoak osatzen du dorrea. Daan Roosegaarde diseinatzaile herbeheretarraren proiektua da, eta Bob Ursem Delfteko Teknologia Unibertsitateko ikertzailearen patente bat du oinarri. Funtsean, ospitaletan aurki daitezkeen aire garbigailu modernoen moduan funtzionatzen du, baina kalean eta eskala handian erabilgarria izateko moduan prestatu dute. Horrenbestez, ionizagailu bat da: elektrizitatearen bitartez, ioi negatiboak sortzen ditu, eta horiek airean dauden partikula kutsakorrak harrapatu eta dorrera eramaten dituzte, xurgagailu erraldoi bat balitz bezala.
Irudia: Rotterdamen jarri dute gisa honetako lehen dorrea. (Argazkia: Studio Roosegaarde)
Lehen emaitzek erakutsi dutenez, ordu betean 30.000 metro kubiko aire garbitu ditzake eraikinak, elektrizitatean 1.400 watt baino gutxiago baliatuta (tearentzat ura berotzeko erabiltzen diren gailu elektriko txiki horien pare).
Gainera, airea garbitu ez ezik, xurgatutako partikula zikinak berrerabili egiten dituzte proiektu honetan. Izan ere, nagusiki karbonoz osatuta dagoen laino toxikoaren arrastoetatik abiatuta, bitxiak sortzen dituzte. Behin dorrearen barruan metatuta,partikulak konprimatu egiten dituzte presio handiaren pean, eta hala sortzen dituzte Smog Free eraztunak eta bestelako bitxiak. Hain zuzen, karbonotik diamantea sortzeko trantsizioaren antzera, baina prozesua asko bizkortuta. Proiektuaren arduradunek diotenez, pieza hauetako bakoitza garbitutako mila metro kubiko aireren emaitza da.
Smog Free proiektuaren berri ematen duen bideoa, ingelesez
Horrenbestez, aire garbigailu erraldoi hau Txinara iritsiko da datorren irailean, eta litekeena da etorkizunean Mexiko Hiria, Paris edo Los Angeles bezalako hiri handietan erakusgai jartzea.
Ez da harritzekoa gisa honetako ekimenek hainbesteko interesa piztea. Izan ere, Munduko Osasun Erakundeak ezarritako marra gorria gainditzen duen airea arnasten du zonalde urbanoetan bizi den populazioaren %80ak baino gehiagok. Egoera bereziki kezkagarria da Mediterraneo ekialdean eta Asia hego-ekialdean, behe edo erdi mailako diru sarrerak dituzten herrialdeetako hirietan: erakundeak ezarritako muga hamar aldiz gainditzen dute toki batzuetan. Aire kutsadura oso arriskutsua da osasunarentzat, eta munduan hiru milioi heriotza goiztiar eragiten dituela uste da urtero. Smog Free Tower delakoak aletxoa jarri nahi du, arazo larri honi irtenbideak ematen haste aldera.
Iturria: Zientzia Kaiera, Amaia Portugal (@amaiaportugal)
Lurperatutako karbono dioxidoa harri bihurtzea lortu dute lehen aldiz
Islandiako planta esperimental batean erdietsi dute. Berotze globalari aurre egiten lagun dezakeela adierazi dute. Euskal Herritik 50 bat kilometrora, martxan dago antzeko esperimentu bat
Islandiako lur azpian artifizialki lurperatutako karbono dioxidoaren %95 harri bilakatzea lortu du nazioarteko zientzialari talde batek, Science aldizkarian asteon argitaratutako ikerketa baten arabera. Bi urtean baino gutxiagoan bilakatu da mineral edo karbonato lurpean gordetako karbono hori, orain arte horretarako ehunka urte beharrezkoak zirela uste bazen ere.
Reykjavik, Islandiako hiriburua, elektrizitatez hornitzen duen Hellisheidiko zentral geotermikoan sortutako gasak erabili dituzte esperimenturako. Zentral horrek sumendietako beroa erabiltzen du energia lortzeko, baina bidean karbono dioxidoa (CO2) eta azido sulfhidrikoa ere (H2S) sortzen ditu. Gas horiek urarekin nahastu ondoren, 400 eta 800 metro sakon injektatu dituzte, basaltoz osatutako geruza batean. Prozesua benetan gauzatu dela ziurtatzeko, putzuak eta uraren karbono isotopoetan izandako aldaketak aztertu dituzte.
Gizakiak isuritako karbono dioxidoa lurperatzeko ideia aspaldikoa da, eta martxan da leku askotan. Gehienetan, petrolio ustiaketa hobetzeko erabili izan da; baina, azken urteetan, geoingeniaritzari lotutako proiektuetan erabili da, batez ere. Horien asmoa berotze efektua gutxitzea da, gizakiak isuritako karbono dioxidoa, atmosferara bidali beharrean, lurpera eramateko. Karbonoaren harrapaketa eta biltegiratzea deritzo teknika horri, bainakarbonoaren bahiketa ere esaten zaio.
2012an hasi zen CarbFix izeneko esperimentua. Hasierako lehen zantzu positiboak ikusita, 2014tik aurrera 5.000 tona CO2 lurperatu dituzte urte bakoitzeko. Uda honetatik aurrera lurperatutako karbono kopurua bikoiztuko dute.
Gakoa basaltoan dago, Southamptongo Unibertsitateko ikertzaile Juerg Matterrek azaldutakoaren arabera. «Harri bolkaniko hau iragazkorra eta porotsua da, eta kontinente guztietan aurkitu daiteke: Ameriketako Estatu Batuetako ipar-mendebaldean eta hego-ekialdean, Indiako Dekkan lurraldean, Italiako Apeninoetan, Errusian, Hegoamerikan eta Australian, besteak beste». Ozeanoetako zoru gehiena basaltoz osatuta dago.
«Funtsean, karbonoa berriro ere kareharri bilakatzen da», nabarmendu du adituak. «Uretan disolbatutako karbono dioxidoak azido karbonikoa sortzen du, eta azido horrek basaltozko arrokan egon ohi den kaltzioaren eta magnesio silikatoen kontzentrazioa eragiten du».
Arrisku «gutxienekoa»
Prozesu hau ekonomikoki eusteko modukoa izan daitekeela uste du Matrerrek. «CO2 tona bakoitzeko 17 dolar xahutzen direla kalkulatu dugu». Haren arabera, nazioartean klima aldaketari aurre egiteko sinatutako hitzarmenen ondoren, karbono dioxidoa isurtzeagatik ordaindu behar bada, bideragarria izango da hori lurpean gordetzea.
Egon litezkeen arriskuez galdetuta, irmo azaldu da Matter. «Gure biltegiratze teknikaren arriskua, luzera begira ere, gutxienekoa da. Ingurumenari kalterik egiten ez dioten mineral bihurtzen ditugu CO2 isurketak».
Gure artean horrelako proiekturik egin ez bada ere, Euskal Herritik 50 bat kilometrora martxan da karbonoa bahitzeko beste esperimentu bat. Ciuden fundazioak horretara bideratutako planta bat du Hontomin udalerrian (Burgos, Espainia). Lehen injekzioak 2014an hasi ziren, eta ehunka karbono tona lurperatu zituzten. Fundazioko bozeramaile batek adierazi zuenez, baina, horien inguruko xehetasun gehiagorik ez zuten eman orduan. Bi urte pasatuta, proiektua zinetan kinka larrian dago, finantzaketa arazoak direla eta.
Hontomingo lurpeko arrokak ikertu ditu Aberdeengo Unibertsitateko (Erresuma Batua) ikertzaile Juan Alcaldek. Geologo hori proiektuaren segurtasunaz mintzatu da.
«Duela urte asko erabiltzen da teknologia hau mundu osoan petrolioaren berreskurapena hobetzeko, eta teknologia segurua da», nabarmendu du.
Alcaldek adierazi duenez, Karbono dioxidoa lurpean aurkitu daiteke era naturalean, hala nola ura, petrolioa, metanoa eta antzeko beste fluido batzuen antzera.
Hontominen biltegiratzea karbonatoetan egiten da, batez ere kaltzitan, ohikoena areetan egitea bada ere. Alde horretatik, egitasmo aitzindaria da. Adituak azpimarratu du teknologia horrek ez duela zerikusirik fracking edo haustura hidraulikoarekin: «Jende askok uste badu ere gauza bera direla».
GPS seinaleak, itsasoaren mailaren ispilu
Autoetako nabigatzaileek erabiltzen dituzten satelite berberak baliatuta, ozeanoen garaiera ezagutu daitekeela erakutsi dute ikerketa batean. GPS seinaleek itsas azalean egiten duten islapenari buruzko informazioa biltzea da gakoa.
GPS seinaleei esker, askoz ere gutxiagotan galtzen gara orain, ezezaguna zaigun errepideren batean gidatzen ari garenean. Satelite bidezko nabigazio sistema globala estrategia militarrerako sortu zuten hasiera batean, baina haren aplikazioak nabarmen zabaldu dira azken hamarkadetan. Orain, gure autoko nabigatzailea martxan jartzen duten satelite horiek berek baliatuta, itsasoaren maila neurtu daitekeela egiaztatu dute ikertzaile batzuek.
Normalean, radar bidezko altimetroak erabiltzen dira, espaziotik Lurraren itsas mailaren mapa osatu nahi denean. Kasu honetan, lehenengoz erakutsi dute neurketa hori beste metodo baten bitartez ere egin daitekeela: GPS islapenen teknika (GNSS-R). Ozeanografia Zentro Nazionalak (Southampton, Ingalaterra)Michigango Unibertsitatearekin eta NASArekin (AEB) egindako ikerketa da honakoa, eta Geophisycal Research Letters aldizkarian eman dute lanaren berri.
Orbitan dauden 24 satelite geoegonkorrek osatutako sistema bati esker (GNSS) funtzionatzen dute gure autoetako GPS nabigatzaileek. Lurrean dauden objektuen latitudea, longitudea, altuera, norabidea eta abiadurari buruzko informazioa emateko ahalmena dute satelite horiek. Bada, itsasoaren altuera neurtu ahal izateko, GPS seinale zuzenaren ordez, seinale horren islapena izan dute informazio iturri.
Zuzenean igorletik hartzailera doan seinale baten datuak bildu beharrean, kasu honetan,seinaleak itsas azalera bidaltzen duen islaren informazioa biltzen du hargailu espezifiko batek. Islapen horri esker, itsas mailaren eta haren gorabeheren berri izan dezakegula frogatu dute ikertzaileok.
Ez hori bakarrik. Metodo honekin itsasoaren maila kalkulatu badaiteke, ozeanoetako korronteei behatzeko ere baliagarria izan daiteke. Izan ere, islapen teknika honen bidez itsas azalean detektatu daitezkeen gorabehera txiki eta labur zenbait korronteen adierazleak dira. Paolo Cipollini artikuluaren egileetako batek azaldu bezala, “gure emaitzekin oso pozik gaude, lehenbizikoz erakutsi baitute, itsasoaren mailaren mapa orokorra egin dezakegula espaziotik, GPS islapen teknikarekin. Honek pentsarazten digu, etorkizun hurbilean, gai izan beharko genukeela espaziotik korronteen mapa ere egiteko, itsas azaleko altueran egon daitezkeen bariazio txikiagoak detektatuta”.
NASAk laster martxan jarriko duen CYGNSS misioaren berri ematen duen bideoa
GPS seinaleen islapenetan oinarritzen den teknika honek baditu abantaila batzuk, altimetroekin alderatuta. Izan ere, dagoeneko orbitan dauden eta autoetako nabigatzaileei informazioa ematen dieten satelite berberak baliatzen ditu. Horrenbestez, Lurraren bueltan egon badauden gailuak probesten ditu, eta horiei bigarren erabilera eman. Seinalearen islari buruzko datuak biltzen dituzten hargailu espezifikoak, aldiz, beharrezkoak dira; baina arinak dira, ez dute energia askorik xahutzen, eta beraz, ez da ahalegin oso handirik egin behar halako tresnak espaziora bidaltzeko.
Hain zuzen ere, NASAren CYGNSS misioakhorixe du helburu, 2016a bukatzerako GPS seinaleen islapenak jasotzeko ahalmena duen hargailu taldea orbitan jartzea. Ikerketa honetan egindako urratsaren ondoren, atzetik lorpen gehiago ere etor daitezen.
Ituttia: Amaia Portugal, Zientzia Kaiera
Birziklatze ohiturak gora egin du, Gipuzkoan batez ere
Birziklapen datuek gora egin dute EAEn, Eustatek argitaraturiko inkestaren arabera; lurralde historikoen artean, aipatzekoak dira Gipuzkoako datuak. Bertan, organikoa bereizteko ohiturak nabarmen egin du gora, 2008ko %16,8tik 2015eko %79ra.
Ingurumen kezkak gora egin du eta horrek eragina izan du birziklatze tasan.(Arg:Goiena)
Hondakin organikoak birziklatzeko ohiturak %40ko gehikuntza izan du EAEn, 2008ko datuekin alderatuta. Lurraldeen artean, Gipuzkoa da organikoen birziklapenean hobekuntza handiena izan duena. Papera eta kartoia EAEko familien %93,1ek birziklatu zuen, beira %92,8k eta plastiko zein metalezko ontziak %92,3k. Nolanahi ere, datuok herritarrei eginiko inkesta batean oinarritzen dira eta ez dute zertan bat etorri organikoen birziklapen tasa errealarekin; 2015eko martxoan, esaterako, %50ekoa zen birziklapen tasa.
Eustatek argitaraturiko datuek adierazten dute, bestalde, ingurumen kezka %92,9koa dela EAEn. Txostenaren arabera, biztanleak masiboki (%93,1) daude ingurumenaren egoera hobetzeko zenbait neurriren alde; hor leudeke erregai kutsagarrientzako zerga berezi bat ezartzea eta ur-kontsumo gehiegizkoa gutxitzea gisakoak. Ingurumenean arazo ekologikoren bat atzeman dutenen kopuruak (%19,9) behera egin du, 2008ko datuekin (%23,2) alderatuta.
Mugikortasuna
Ingurumenarekin loturiko bestelako familia ohiturak ere aztertu ditu Eustatek. Horien artean dago mugikortasunarena. Gipuzkoan garraio pribatua da erabiliena (%39,6); Araban oinez edo bizikletaz mugitzeko ohitura nagusitzen da (%50); eta Bizkaian orekatuagoak dira garraio publikoan (%36), pribatuan (%33) eta oinez zein bizikletan (%30) mugitzen direnen kopuruak.
Iturria: argia.eus
TeknoZientzia txokoa-Haurtzaro ikastola 