Lurperatutako karbono dioxidoa harri bihurtzea lortu dute lehen aldiz

Islandiako planta esperimental batean erdietsi dute. Berotze globalari aurre egiten lagun dezakeela adierazi dute. Euskal Herritik 50 bat kilometrora, martxan dago antzeko esperimentu bat

Argazkia: KEVIN KRAJICK/LAMONT-DOHERTY EARTH OBSERVATORY

Islandiako lur azpian artifizialki lurperatutako karbono dioxidoaren %95 harri bilakatzea lortu du nazioarteko zientzialari talde batek, Science aldizkarian asteon argitaratutako ikerketa baten arabera. Bi urtean baino gutxiagoan bilakatu da mineral edo karbonato lurpean gordetako karbono hori, orain arte horretarako ehunka urte beharrezkoak zirela uste bazen ere.

Reykjavik, Islandiako hiriburua, elektrizitatez hornitzen duen Hellisheidiko zentral geotermikoan sortutako gasak erabili dituzte esperimenturako. Zentral horrek sumendietako beroa erabiltzen du energia lortzeko, baina bidean karbono dioxidoa (CO2) eta azido sulfhidrikoa ere (H2S) sortzen ditu. Gas horiek urarekin nahastu ondoren, 400 eta 800 metro sakon injektatu dituzte, basaltoz osatutako geruza batean. Prozesua benetan gauzatu dela ziurtatzeko, putzuak eta uraren karbono isotopoetan izandako aldaketak aztertu dituzte.

Gizakiak isuritako karbono dioxidoa lurperatzeko ideia aspaldikoa da, eta martxan da leku askotan. Gehienetan, petrolio ustiaketa hobetzeko erabili izan da; baina, azken urteetan, geoingeniaritzari lotutako proiektuetan erabili da, batez ere. Horien asmoa berotze efektua gutxitzea da, gizakiak isuritako karbono dioxidoa, atmosferara bidali beharrean, lurpera eramateko. Karbonoaren harrapaketa eta biltegiratzea deritzo teknika horri, bainakarbonoaren bahiketa ere esaten zaio.

2012an hasi zen CarbFix izeneko esperimentua. Hasierako lehen zantzu positiboak ikusita, 2014tik aurrera 5.000 tona CO2 lurperatu dituzte urte bakoitzeko. Uda honetatik aurrera lurperatutako karbono kopurua bikoiztuko dute.

Gakoa basaltoan dago, Southamptongo Unibertsitateko ikertzaile Juerg Matterrek azaldutakoaren arabera. «Harri bolkaniko hau iragazkorra eta porotsua da, eta kontinente guztietan aurkitu daiteke: Ameriketako Estatu Batuetako ipar-mendebaldean eta hego-ekialdean, Indiako Dekkan lurraldean, Italiako Apeninoetan, Errusian, Hegoamerikan eta Australian, besteak beste». Ozeanoetako zoru gehiena basaltoz osatuta dago.

«Funtsean, karbonoa berriro ere kareharri bilakatzen da», nabarmendu du adituak. «Uretan disolbatutako karbono dioxidoak azido karbonikoa sortzen du, eta azido horrek basaltozko arrokan egon ohi den kaltzioaren eta magnesio silikatoen kontzentrazioa eragiten du».

Arrisku «gutxienekoa»

Prozesu hau ekonomikoki eusteko modukoa izan daitekeela uste du Matrerrek. «CO2 tona bakoitzeko 17 dolar xahutzen direla kalkulatu dugu». Haren arabera, nazioartean klima aldaketari aurre egiteko sinatutako hitzarmenen ondoren, karbono dioxidoa isurtzeagatik ordaindu behar bada, bideragarria izango da hori lurpean gordetzea.

Egon litezkeen arriskuez galdetuta, irmo azaldu da Matter. «Gure biltegiratze teknikaren arriskua, luzera begira ere, gutxienekoa da. Ingurumenari kalterik egiten ez dioten mineral bihurtzen ditugu CO2 isurketak».

Gure artean horrelako proiekturik egin ez bada ere, Euskal Herritik 50 bat kilometrora martxan da karbonoa bahitzeko beste esperimentu bat. Ciuden fundazioak horretara bideratutako planta bat du Hontomin udalerrian (Burgos, Espainia). Lehen injekzioak 2014an hasi ziren, eta ehunka karbono tona lurperatu zituzten. Fundazioko bozeramaile batek adierazi zuenez, baina, horien inguruko xehetasun gehiagorik ez zuten eman orduan. Bi urte pasatuta, proiektua zinetan kinka larrian dago, finantzaketa arazoak direla eta.

Hontomingo lurpeko arrokak ikertu ditu Aberdeengo Unibertsitateko (Erresuma Batua) ikertzaile Juan Alcaldek. Geologo hori proiektuaren segurtasunaz mintzatu da.

«Duela urte asko erabiltzen da teknologia hau mundu osoan petrolioaren berreskurapena hobetzeko, eta teknologia segurua da», nabarmendu du.

Alcaldek adierazi duenez, Karbono dioxidoa lurpean aurkitu daiteke era naturalean, hala nola ura, petrolioa, metanoa eta antzeko beste fluido batzuen antzera.

Hontominen biltegiratzea karbonatoetan egiten da, batez ere kaltzitan, ohikoena areetan egitea bada ere. Alde horretatik, egitasmo aitzindaria da. Adituak azpimarratu du teknologia horrek ez duela zerikusirik fracking edo haustura hidraulikoarekin: «Jende askok uste badu ere gauza bera direla».

Iturria: Berria.eus

Pasaiako zentral termikoa aste honetan itxiko dute

Bihar egingo dute Iberdrolako eta udaleko ordezkarien arteko bilera, zentralaren azpiegiturarak desegiteaz hitz egiteko.

Aste  honetan itxiko dute Pasaiako zentral termikoa (Gipuzkoa). Duela sei hilabete eskatu zuen Iberdrolak zentrala ixteko baimena. Amaia Agirregabiria Pasaiako alkateak atzoko udalaren osoko bilkuran azaldu zuen gaur bukatuko duela jarduera zentralak. Iberdrolak, ordea, oraindik ikatza erretzeko baimena duela, eta baimen hori agortu egingo duela esan du gaur. Bihar edo etzi buka dezake bere jarduera. Zentrala desegiteko lanak, berriz, bi urtez luza daitezke oraindik.

Bihar egitekoak dira Iberdrolako eta Pasaiako udaleko ordezkarien arteko bilera. Zentral termikoa desegiteko lanei buruz hitz egingo dute, horretarako beharko dituzten lizentzia eta tramiteez. Udalak, bestalde, kezka agertu du zentraleko 67 langileak zein egoeratan geldituko diren. Zentral termikoak jakinarazi du Bizkaiko zein Gipuzkoako beste zenbait lantokitan kokatuko dituztela langile horiek.

Azken egunetan ohi baino ke beltzagoa bota du zentral termikoak tximinitik. Ezker abertzaleak bideoa grabatu eta jarri du Interneten, Iberdrolaren “energia berdea” auzitan jarriz. Pasaiako alkateak jakinarazi duenez, enpresak esan die “askoz merkeagoa” zela bertan erretzea ‘stock’-ean zuen ikatza, kanpotik garraiatzea baino.

Iturria: Berria

Baumgartnerrek erronka gainditu du

39 kilometrotik gorako jauzia egin du, eta soinuaren abiadura gainditu. Onik atera da. ‘Youtube’ atariko zuzeneko bideo batek inoiz izan duen bisita kopuru handiena jaso du Baumgartnerrenak; zortzi milioi pertsonak ikusi zuten saltoa webgune horren bidez.

Felix Baumgartner austriarrak lortu du balentria: 39.045 metroko altueratik egin zuen salto atzo, estratosferatik, inoiz egin den jauzirik handiena eginez. Bi ordu eta erdi eman zituen igotzen, eta ordu laurdena behar izan zuen berriro lurreratzeko.

Beste erronka bat ere gainditu zuen Baumgartnerrek: lehen gizakia da laguntza mekanikorik gabe soinuaren abiadura gainditzen duena. Hain justu, orduko 1.342 kilometroko abiadura erdietsi zuen jauziaren aurreneko uneetan. Hala ere, ez zituen helburu guztiak bete. Lau minutu eta hemeretzi segundo eman zituen paraxuta zabaldu gabe, eta lau minutu eta erdian dago errekorra.

Bost urte behar izan ditu Baumgartnerrek saltoa prestatzeko.

Zerk harritu zaitu gehien?

Utzi iruzkinenak zure erantzuna.

Iturria: Berria

Airea materia da

Jarraian ikus dezakezuen bideoan Airea materia dela frogatzen da, hiru esperientzia errazen bidez:
1.- Balantzarekin egiten duena
2.- Enbutuaz egiten dituen bi frogak eta
3.- Papera tolestuaz egiten duena
Ikus itzazu eta erantzun, Airea materia dela esateko zer da esperientzia bakoitzean frogatzen duena? Nola frogatzen du?

Airea materia dela esateko, esperientzia bakoitzarekin zer eta nola frogatzen du?

Hirurak zuzen erantzun behar dira balorazio positiboa jasotzeko.

1. Mikel Iparragirre |

   Lehenengo masa frogatzen du eta bigarren bolumena.
   lehenengo guk egin genuen froga egiten du.
   Bigarren ura enbutu itxi batetara botatzen du eta hor gelditzen da eta espazioa okupatzrn du.

2. Oier Mugarza |

   1. MASA: Pisagailua hartu eta koltsoneta hutsa pisatu. Gero, koltsoneta puztu, pisatu eta koltsoneta beteari hutsa kendu.Eta or dago zer nolako masa duen.

   2. BOLUMENA: Enbutua hartzen du, eta ura poliki poliki botatzen joaten da, baina ura or gelditzen da arrazoi baten gatik: Aireak ezpazioa okupatzen duenez urak ezin du sartu aireak okupatzen duen tokira.

   3. BOLUMENA: Enbutua hartzen du, tubito marroxka bat dago, eta ura botatzen duenean tubo marroixka hori zapaltzen badu airea sar ez dezan urak ezin du barrura pasa eta irakita uztean berriz, ura sartzen joaten da.

   4. BOLUMENA: Paper puska bat hartu, ur baso batean zelorekin pegatsi eta ur ontzi zabal batean sartu, ikusten da ur basora urik ez dela sartzen eta papera ez dela bustitzen.

3. Paul San Sebastian |

   Lehenengo esperientzian, aireak masa duela frogatu du.Horretarako globo edo koltxoneta hori, airez betea eta hutsa pisatu, eta bien diferentzia kalkulatuz.
   Beste esperientzietan, aireak bolumena duela frogatu du. Ontziak airez beteak zeuden eta enbututik ura isurtzerakoan, urea ez da ontzira erori, horrela, aireak bolumena duela frogatuz.

   Aurreko bi esperientzietan, aireak masa eta bolumena duela frogatu du, beraz, airea materia dela esan genezake

4. Iker Azpiroz Sesen |

   Balantzarekin egin duena hau da: Zorro huts bat pisatu eta gero airez bete eta ikusi dugu airez betetakoak gehiago pisatzen duela beraz horrekin frogatu du aireak masa duela.
   Enbutoarekin egin duena hau da: Enbutoan airea sartu du eta ez dio aireari ateratzen utzi, gero enbutora ura bota du eta ikusi dugu ura goian geratu dela horrekin frogatzen du espazio bat okupatzen duela aireak, beraz aireak bolumena du.
   Paperarekin egin duena hau da: Orri zati bat tolestuta baso bati itsatsi dio, gero urez betetako ontzi batera basoa buruz bera sartu du eta aireak orria atzeraka doblatu du uretan sartzerakoan eta orria ez da busti, horrekin frogatzen du aireak espazioa okupatzen duela beraz aireak bolumena du.