Blogaren artxiboa
Mikrosendagaiak, alzheimerra eta parkinsona tratatzeko botika berriak
Alzheimerraren eta Parkinsonaren gaixotasunek neuronei eragiten diete: neuronek berezko egitura eta funtzioa galtzen dute, eta, horren ondorioz, pazientearen funtzio motor, kognitibo, sentsorial eta emozionalek kalteak jasaten dituzte. UPV/EHUko Farmazia eta Teknologia Farmazeutikoa Sailean lanean dabilen Enara Herran ikertzaileak, alzheimerraren eta parkinsonaren aurkako tratamenduak emateko modua hobetzen dihardu.
Alzheimerra eta parkinsona tratatzeko erabiltzen diren ohiko botikek, kasu askotan, sintomak arintzea besterik ez dute lortzen, gaixotasunaren jatorrian eragin gabe. Botika hauek normalean pilulak izaten dira, eta ahotik hartzen dira. Ez dira horiek alzheimerrari eta parkinsonari aurre egiteko erabiltzen diren botika bakarrak. Badira neuronen galera eragozten eta berriak sortzen laguntzen duten sendagaiak, nanopartikulez osatuta dauden kapsularatutako botikak.
Neuronen galera eragozten eta berriak sortzen laguntzen duten sendagaia hauek ez dira hainbeste erabiltzen. Enara Herran ikertzaileak dioenez “ez baitago haiek emateko modu erraz eta segururik”. Neuronetara iristeko botikek hesi hematoentzefalikoa igaro behar dute, eta hori ez da batere erraza. Herranek arazo hori gainditzea bilatzen du haren ikerketarekin. “Hazkuntza-faktoreak eraginkortasun eta segurtasun handiz eman ahal izateko, kapsularatu egiten ditugu. Hau da, mikro eta nanokapsuletan sartzen ditugu, eta garunean ezarriko genituzke, kraniotomia baten bitartez. Horrela, eragin behar duten lekuan bertan joango lirateke askatzen botikak, modu iraunkorrean eta dosi egokian”, esplikatu du Herranek.
Mikro eta nanopartikula horiek 2-3 hilabetetik urte batera egoten dira hazkuntza-faktoreak askatzen, polimeroa degradatu egiten den arte; horri esker, gaixoak ez du egunero hartu behar botika. Hala ere, alde handiena ez da hori, baizik eta kapsularatutako botikak askoz ere eraginkorrak direla ahotik hartu ohi direnak baino. Hori ikusi dute, behintzat, saguekin eta arratoiekin egin dituzten esperimentuetan. Hain zuzen ere, Herranek gogorarazi duenez, “Bi gaixotasun horiek osasun publikoaren arazo larri bihurtu dira, eta komunitate zientifikoa ahalegin handia egiten ari da tratamendu berriak aurkitzeko eta aurrera eramateko”.
Herranek azaldu duenez, animaliekin egindako esperimentuetan bi faktore probatu dituzte –vascular endothelial grouth factor (VEGF) eta glial cell-line derived neurotrophic factor (GDNF)-, polimero biobateragarri eta biodegradagarri baten barruan kapsularatuta -poly (lactic co-glycolllic acid) (PLGA). “Zenbait kapsularatze-teknikaren bidez, mikro eta nanopartikulak egin genituen. Lehenengo, parkinsonarekin probatu genuen; hasieran, zelula-kulturetan, eta, gero, arratoietan. Eta bietan izan genituen emaitza onak”. Partikulekin tratatutako arratoiek hobekuntza handia erakutsi zutela nabarmendu du Herranek: “Alde handia nabari zitzaien portaeran zein kaltetutako eremuen osatzean, kontrol-taldekoekin alderatuta”.
Bigarren pausoan, alzheimerrarekin egin zuen proba, saguetan, eta kasu horretan ere emaitzak onak izan zirela baieztatu du Herranek: “Tratamendua jaso eta hiru hilabetera, tratatutako saguek oroimen ona zuten, sagu osasuntsuenen parekoa. Azterketa histologikoan frogatu genuen alzheimerrean garatzen diren beta-amiloide plakak asko murriztu zirela, hantura apaldu eta angiogenesia areagotu“.
Esperimentu horien emaitzak eta ondorioak aldizkari espezializatuetan argitaratu dituzte, tartean, Journal of Controlled Release aldizkari ospetsuan. Eta horixe izan da orobat Herranen doktorego-tesiaren gaia. Baina ikerketa ez da amaitu; Herranek aurreratu duenez, orain “formulazio hobeak” lortzeko ikertzen ari da, mikro eta nanopartikulak garunean ezarrik beharrik ez izateko. Azken helburua argia da: parkinsona eta alzheimerra tratatzeko bide eraginkorrena, seguruena eta egokiena garatzea.
Enara Herranek, Farmazian doktoreak “Faktore angiogenikoak eta neurotrofikoak askatzen dituzten mikro eta nanopartikulak, neuroendekapenezko gaixotasunen tratamendurako tresna terapeutiko gisa” izeneko tesia egin du, UPV/EHUren Farmazia eta Teknologia Farmazeutikoa Saileko Rosa María Hernández katedradunaren eta Manoli Igartua doktorearen zuzendaritzapean. Tesia, UPV/EHUren Farmazia eta Teknologia Farmazeutikoa Sailean egin badu ere, atal handi bat Madrilgo 12 de Octubre ospitaleko Ikerketa Zentroko Neurozientzia Laborategian egin du.
Iturria: Zientzia Kaiera
ZIENTZIA: Esperantzaz beteriko urtea
Zientziak aurrerapauso esanguratsuak eman ditu hainbat alorretan joan den urtean, eta 2012 hasi berrian aurkikuntza horietako batzuk berretsi egin beharko dira. Neutrinoak, Higgsen bosoia, ‘Curiosity’ ibilgailua Marten… Ikusmin handia dago proiektu horien inguruan zientzialarien komunitatean.
Oparoa izan da 2011 zientziarentzat. Suitzako CERN instalazioetan egindako esperimentuek zeresan handia eman dute, ezusteak ere bai. Argitzeko geratu dira hainbat auzi. Bestalde, NASAren Kepler espazioko teleskopioak exoplaneta ugari aurkitu ditu, batzuk Lurraren antzekoak, eta bidea urratzen hasi da beste planetaren batean bizia topatzeko. Aurten berri ikusgarriak jaso daitezke alor horretan ere. Gure eguzki sistema, ordea, hobeto ezagutzen jarraitu nahi dute, eta oraintxe Marterako bidean da Curiosity ibilgailua. Haren misioaren arrakastaren edo porrotaren lekuko izango da 2012a. Aurtengo erronkak asko eta askotarikoak dira, haatik, zientziaren ozeano erraldoian. Biologia eta medikuntza, nanoteknologia… asko dira aurkikuntza esanguratsuak eman ditzaketen iturriak.
CERNeko instalazio ikusgarrietan egin dituzte OPERA esperimentuak. / CERN
Higgsen bosoia
CERN laborategian (Suitza) Hadroien Talkagailu Handia (Large Hadron Collider) martxan jarri zutenetik fisika teorikoak prentsaren orrialdeetara egin du salto behin baino gehiagotan 2011. urtean. Unibertsoaren partikula guztien masa azalduko lukeen Higgsen partikularen bila buru-belarri ibili dira, eta urtea amaitu aurretik nolabait inguraturik daukatela jakinarazi dute; badakitela non bilatu behar duten, alegia; ikusi dutenik oraindik ezin esan, ordea. Aurtengo azken hilabeteetan jarraituko dute esperimentuarekin, eta zientzia komunitateak adi-adi erreparatuko dio Higgsen bosoia badela edo ez dela erabakitzeko esperimentuari. Edozein emaitza izugarri garrantzitsua litzateke fisikaren teorikoentzat. Bosoia badela berrestea lorpen itzela litzateke, baina ez dela frogatzeak ere itzal luzea utziko luke eta bide berriak irekiko lituzke unibertsoko partikulek masa zergatik duten argitzeko auziaren barruan. Fisikaren eredu estandarrean frogaturik ez dagoen teoria bakarra da Higgsen bosoiarena. Beharbada, 2012an zientziaren erronka handiena, nazioartean lor dezakeen oihartzunari dagokionez behintzat, Higgsen bosoia aurkitzea da.
Neutrinoekin bueltaka
Baina CERNeko instalazioetan egin dituzten esperimentuak ez dira soilik partikulen masa azaltzeko izan. Neutrino hitza gutxika gizarteratzen joan da, neutrinoekin egindako esperimentu batek hautsak harrotu baititu 2011n. Einstein oker ote zegoen? Zientzialari gehienek ez dute uste, nahiz eta partikula horiek argia baino azkarrago mugitzen direla erakutsi duten behin eta berriro errepikatutako esperimentuetan. Proiektu horretan parte hartu dutenek ere, ordea, euren zalantzak jakinarazi dituzte, baina esperimentuaren «hutsa» non dagoen ez dute argi, hutsen bat egon behar dela sinetsita. Baina ez balego? Gaur arte fisikaren eraikinari zutik eutsi dioten oinarriak aldatu egin beharko lirateke seguruenera, eta ate berriak zabaldu unibertsoari beste era batera begiratzeko. Einsteinen eta Newtonen teoriak zabaltzera behartuko luke emaitza horrek, ez baitago fisika modernoan teoriarik CERNeko instalazioetan egindako esperimentuaren emaitza azal dezakeenik. Hasi berri den urte honetan zientziak duen beste erronka garrantzitsu bat da hori: neutrinoen auzia argitzea.
Curiosity Marten, simulazio batean. / NASA
Marterako bidean
Lur orotarako ibilgailu-robot handi bat da Curiosity, tona batekoa kasik. Zientzia fikzioko armiarma elektromekaniko bat dakar gogora haren itxurak. Auto txiki baten neurriak ditu eta sei gurpil; orduko 90 km-ko abiaduran joateko gai da. Marte orain arte ikertu den baino modu sakonagoan esploratzeko tresna bat da Curiosity, NASAren Mars Science Laboratory misioaren oinarria. Atlantis-en azken misioarekin batera transbordadoreen aroa amaitu zen urte berean jaurti zuen, Atlas V suziri batekin batera, joan den azaroan, Kennedy Space Centerretik (Cañaveral lurmuturra, Florida), eta aurtengo abuztuan iritsiko da Martera, 570 milioi kilometro egin ondoren, eta arazorik ez bada. Ia bi urtez (Lur planetako bi urte, Marteko bat, 686 egun) planeta gorriaren Gale kraterraren inguruak ikertuko ditu, betiere uraren arrastoaren bila, onarturik baitago urik gabe bizitza ez dela posible. Rover horrek lortzen duen informazioa aurtengo bigarren zatian hasiko da iristen. Curiosity-k lortzen duen informazioaren zain-zain egongo dira zientzialari asko. Marteri buruzko ezagutza izugarri handitu daiteke.
Kepler teleskopioaren itxuratzea. / NASA
‘Kepler’, exoplaneten bila
NASAren Kepler espazio teleskopioa martxan dagoenetik ehunka dira aurkitu diren exoplanetak; gure eguzki sistematik kanpo dauden planetak, alegia. Bizitzarako egoki izan daitezkeen planeten ehiza aspaldian hasi zen, baina azken hilabeteetan hautagaien zerrenda asko handitu da, Kepler misioaren eraginez. Iaz, urtearen amaieran, NASAk iragarri zuen bizitzarako egokitasunaren eremuan aurkitutako lehen exoplaneta identifikatua duela: Kepler-22b. Gure Eguzkiaren antzeko izar batean orbitatzen duen planetarik txikiena da orain arte aurkitu dituztenen artean. Lurretik 600 argi urteetara dago, gure Eguzki sistematik at. 290 egun ematen ditu bere orbitan izarraren inguruan, eta Lurraren erradioa halako 2,4 da harena. Oraindik ez dakite arrokazkoa, gasezkoa edo likidoa den. NASAk, izan ere, 50 hautagaitik gora ditu bizitzarako egokitasunaren eremuan sartzeko, baina oraindik berretsi gabe. Aurten bizitzarako egokitasunaren eremuan exoplaneta gehiago aurkitu dituen argitu beharko dute.
Giza genoma interpretatzen
Biologiari ere arreta handia jarri beharko zaio 2012an, azken urteetan bezalaxe. Giza genoma aspaldian deskodetu zuten, eta genomak ematen duen informazioa interpretatzen dihardute zientzialariek orain, giza gorputzaren funtzionamendua ulertzeko. Ulermen hori handitzen den heinean, medikuntzan aurrerapauso handiak emango dira —ematen ari dira jada—. Esaterako, minbiziari aurre egiteko terapia berriak azalduko dira seguruenik, eraginkorragoak. Lan izugarria da genomak ematen duen informazioa interpretatzea, eta mantso joango da prozesu hori guztia. Aurten, ordea, aurrerapauso batzuk egongo direla uste dute biologo askok; zenbaterainokoak izango diren da kontua. 
Ezin da ahaztu Sciencie aldizkariarentzat zientzian 2011n izandako aurkikuntza garrantzitsuena medikuntzaren alorrean izan dela: hiesaren aurkako erretrobirusen aurkako terapia, HPTN052 nazioarteko proiektuaren barruan.
Etorkizuna nanoz idazten da
Bestalde, nanoteknologia aurrerapen teknologikoaren ordezkari nagusietakoa izan da azken urteotan, eta 2012an ere martxan dauden hainbat proiekturen berri jakingo dugu. Kostia Novoselovek eta Andre Geimek (Nobel saridunak) grafenoa sintetizatzea lortu zutenetik, gai hori oso propietate bereziak dituela ikusi dute, ahalmen handikoak. Grafenoarekin diseinatutako telebistak, ordenagailuak eta beste tresna batzuen prototipoak ikusiko ditugu aurten, agian. Baliteke grafenoaren propietateek —gogortasuna, malgutasuna, eroaletasuna— beste iraultza teknologiko bat ekartzea. Donostiako Nanogunean, Graphenean, material hori ekoizten dute, eta, beraz, albistearen iturri izan daiteke beste behin ere Nanogunea.
Iturria: Xabier Martin, BERRIA
Kimika
Ikustazu bideoa!
Bukatzean balora ezazu iruzkinetan, zure ustez, zein den molekula, atomo eta elementu kimikoen balioa.
OHARRA: Azterketa bezperan itxiko ditut iruzkinak.
- Larraitz Etxebeste dio:
Urria 28th, 2011 7:31 pm
nire ustez 3 elementu horiek ezin bestekoak dira eguneroko bizitzan, hau da inguruan begiratzen badugu, esan daiteke, molekula, atomo eta elementu kimikoen artean bizi garela.
Pentsatu ezin ditugun gauzetan ere molekula, atomoz osaturik daude, eta funtzio bat dute, eguneroko bizitza errazteko. - mikel dio:
Urria 29th, 2011 7:40 pm
Atomorik gabe ez zen molekularik egongo eta molekularik gabe ez zen materiarik egongo ezta bizitzarik ere. - Markel Galdos dio:
Urria 29th, 2011 8:22 pm
Molekulak, materia bat, bereizte teknika fisikoekin bereiztean, eskura dezakegun zatirik txikiena da.
Atomoak, materia batek dituen molekulen zatirik txikiena da. Bereizte teknika kimikoekin lor dezakegu.
Elementu kimikoen balioa, oso handia da. Hauek gure bizitzan, oso erabilgarriak dira.
Hauek, edozer eman diezaiguke: beroa, erresistentzia, gogortasuna… - Unai Loiarte dio:
Urria 30th, 2011 11:54 am
Kimikako prozesuak erabilita (erreziklajea) material berdin batek bizitza bat baino gehiago izan dezakela ulertu dut. - Unai Loiarte dio:
Urria 30th, 2011 6:04 pm
Kimikako balorea kalkula ezina da, mundua eta bertan dauden gauz guztiak, atomoz eta molekulaz osaturik daude, eta hasiera batean gauzak sortzen hasi zirenean naturatik hartu zituztenez materialak eta ikerketei esker berrerabiltzen ikasi dugu material hauek edo naturatik hartutako gauzak beste zerbaitetan bilakatzen.
Adib: Petrolioa laborategietan egiten zaizkion prozesu kimikoekin arropa egiteko materialean bilakatzen dugo. Eta horrela gauz askorekin. - Dani Gonzalez dio:
Azaroa 2nd, 2011 6:28 pm
objetu bat reziklatzekoan eta beste bat bihurtzerakoan , aldaketa kimikoak beharrezkoak dira , eta hauek molekula eta atomoen arabera egiten dira. - Ekain Alberdi dio:
Azaroa 2nd, 2011 6:31 pm
aldaketa Kimikoak behar dira berziklatzeko eta horrela beste objetu bat egin daiteke,baina kontuan hartu behar dira molekulak eta atomoak.
TeknoZientzia txokoa-Haurtzaro ikastola 